Ostatnio edytowane: 17.01.2021

Dotychczas opracowane tematy:
Tarcza telefoniczna CB-49
Tarcza telefoniczna TN-63
Tarcza telefoniczna TN-74
Wkładka słuchawkowa elektromagnetyczna N49
Wkładka słuchawkowa elektromagnetyczna N641
Wkładka słuchawkowa magnetoelektryczna W66
Wkładka mikrofonowa węglowa CB-49 i CB-63
Wkładka mikrofonowa węglowa CB-68
Wkładka mikrofonowa dynamiczna CBE-76

Literatura: Części Aparatów Telefonicznych Katalog T2 1955, Części Aparatów Telefonicznych Katalog 12-T 1965

Tarcza telefoniczna CB-49

Tarcza stosowana w telefonach CB-49, CB-59 i podobnych, z wyjątkiem ostatnich serii. Bakelitowy lub termoplastyczny krążek wybierczy, pod nim chromowany metal. Mechanizm do złudzenia przypomina urządzenia marki Siemens&Halske z lat 30. XX w. [zdjęcie] – konstrukcja była kopią modelu NS-38. Cechą charakterystyczną jest generowanie impulsów wybierczych w liczbie o 2 większej niż wymagana (np. 3 impulsy dla cyfry 1), a następnie tłumienie nadmiarowych impulsów dodatkowym stykiem. Zabieg ten pozwalał na zapewnienie minimalnej półsekundowej przerwy między kolejnymi wybieranymi cyframi.

Tarcza telefoniczna TN-63

Producent: Mera-Błonie. Stosowana powszechnie w ostatnich generacjach telefonu CB-49 (zwłaszcza CB-491) i CB-59, większości serii CB-621/631 i wczesnych CB-662, a także wczesnych wersjach CB-664 oraz wielu aparatach eksportowanych do ZSRR. Konstrukcja mechaniczna niemal nie zmieniona od czasów CB-49, charakteryzowała się “terkoczącym” dźwiękiem wybierania. Właściwie jedyną różnicą są nowsze materiały – wewnątrz kółko przerywacza zrobione z plastiku, zamiast mosiądzu i laminatu oraz osłona mechanizmu. Z zewnątrz – część obrotowa jest z pleksi, natomiast cyferblat wykonano metodą podwójnego wtrysku, dzięki czemu cyfry są bardzo trwałe. Można zauważyć dwie generacje tarczy, różniące się wewnątrz wirnikiem hamującym (stary jest identyczny jak w poprzednikach z bakelitu – zdjęcie po prawej), a z zewnątrz – metalowym ogranicznikiem, który w nowej wersji jest prosty (na zdjęciu), a w starej nieco zagięty. Istniały też różne wykonania wynikające z różnego współczynnika wypełnienia impulsów wybierczych (dla najpopularniejszych central Strowgera było to 2:1, tj. 66 ms zwarcie, 33 ms przerwa).

TN-63-10 A – do central systemu Strowger 32AA i 32AB (wypełnienie 66.6%)
TN-63-11 E – do central SALME* (wypełnienie 63.3%)
TN-63-12 S – do central Siemens (wypełnienie 60.0%)
TN-63 Z/4 – inny układ cyfr ( jak w TN-74 – 9 na dole), czarne tło, do niektórych telefonów eksportowych.
*) SALME – polska nazwa central mechanicznych, skrót od System Automatyczny Lars Magnus Ericsson. Bardzo ciekawa konstrukcja central sprzed wojny.

Tarcza telefoniczna TN-74

Producent: RWT. Stosowana w niemal wszystkich aparatach od połowy lat 70. do końca produkcji – ok. roku 1994 czyli około 20 lat bez zmian konstrukcyjnych. Licencja kupiona w 1973 r. od FACE Standard – włoskiej firmy należącej do koncernu telekomunikacyjnego ITT. Powodem zakupu licencji było wyczerpanie możliwości modernizacji starego mechanizmu TN-63, zwłaszcza do pracy w klimacie tropikalnym, a także brak mocy produkcyjnych zakładów Mera-Błonie (w 1973 r. konieczny był import 115 tys. tarcz z NRD).
Produkcja ruszyła w 1975 r. w nowym zakładzie RWT w Radomiu. Różne wersje nie zawsze były kompatybilne mechanicznie. Nie posiadamy katalogów, natomiast z obserwacji możemy wymienić następujące wykonania – tabelka niżej. W 1988 r. zmieniono nieco krój cyfr (4 i 6) a metalowy języczek oporowy zamieniono na czarny, plastikowy. Na zdjęciu tarcza TN-74/8 – przód oraz tył po zdjęciu osłony.
Bibliografia: Biuletyn Informacyjny Teleelektroniki, nr 2 / 1974, str. 10-17.

TN-74/1	CB-664 – uchwyty po bokach, identyczna z 74/8 (do Jaskra) ale krótkie kable
TN-74/2	Tulipan / Aster, uchwyty mocujące góra-dół
TN-74/3	Mocowanie na śruby, minimalnie mniejsza średnica (81mm zamiast 82 – ale są wyjątki!) – zastosowanie: zamiennik starej tarczy TN-63, a także Telos AM-1 i drewniane “repliki”. Zdarzają się wykonania 82mm do aparatów zespołowych Telosu.
TN-74/4	Metalowa tarcza obrotowa i plastikowy cyferblat pod tarczą (jak w normalnych wykonaniach). Przeznaczenie nieznane.
TN-74/5	Metalowa tarcza obrotowa i krążek pod tarczą, do automatów wrzutowych
TN-74/7	Tulipan / Aster, uchwyty mocujące góra-dół. Wersja eksportowa USA/Kanada (z literami).
TN-74/8	Jaskier, uchwyty mocujące po bokach
TN-74/9	Tulipan, Malwa – jak 74/2 + białe cyfry na czarnym tle
TN-74/13	Bratek – mocowanie na centralny pierścień
TN-74/14	Eksport na Węgry (Mechanikai Művek CB76MM)

Wkładka słuchawkowa elektromagnetyczna N-49

Klasyczna słuchawka elektromagnetyczna, której konstrukcja sięga czasów przedwojennych: dwie połączone szeregowo cewki, osadzone na magnesie trwałym oraz stalowa wyjmowalna membrana. Jest to więc tzw. słuchawka ze swobodnie zawieszoną membraną. Całkowita rezystancja cewek wynosi 150Ω. Stosowana w większości aparatów telefonicznych RWT do roku 1965, produkowana przez PZT.

Wkładka słuchawkowa elektromagnetyczna N-641

Wkładka N-641 sprawia złudne wrażenie nowoczesnej, niemal identycznego kształtu co produkowana do lat 90-tych W-66. Zastosowano zaciski śrubowe oraz metalową osłonę. Wewnątrz jest to jednak ta sama konstrukcja, co wcześniejsza wkładka N-49 – różnicą jest jedynie hermetyczne zamknięcie komory elektromagnetycznej oraz fabryczna regulacja, natomiast parametry akustyczne nie są zachwycające. Stosowano w telefonach produkowanych w II połowie lat 60. – głównie serii CB-621/631/641/662/664 (ostatni widziany egzemplarz z roku 1972). Produkcja uruchomiona została w zakładach Tonsil.

Wkładka słuchawkowa magnetoelektryczna W-66

Producent: Unitra-Tonsil. Podstawowy przetwornik akustyczny w krajowych telefonach od początku lat 70 (pierwszy zaobserwowany egzemplarz z 1969 r.). Celowo nie napisałem “słuchawka”, bowiem stosowany był również w roli mikrofonu a także dzwonka elektronicznego. Wkładka W-66 posiadała bardzo dobre parametry w paśmie telefonicznym 300-3400Hz i do dzisiaj jest ceniona wśród krótkofalowców. Zastosowanie w roli mikrofonu miało miejsce głównie w automatach publicznych (lepsza słyszalność i odporność na warunki atmosferyczne), ale również w niektórych telefonach domowych: m.in. AM-1, prototypowy Aster-75. Wkładka występowała w różnych kolorach (wczesne wersje głównie błękitne). Metalowa maskownica z przodu od ok. połowy lat 80. posiada promieniste przetłoczenia. Pod koniec lat 80. powstały kolejne wersje: W-73 (cała obudowa wykonana z plastiku) oraz W-83 (również plastik, ale łączówki na wcisk i o 2mm cieńsza) – parametry elektryczne były jednakowe, prawdopodobnie celem było obniżenie kosztów. Wkładki produkowane są do dzisiaj (2019 r.) przez Tonsil we Wrześni (po kilku przekształceniach własnościowych): W-66 i W-83 i tym samym ta pierwsza obchodzi właśnie 50-te urodziny.

Wkładka mikrofonowa dynamiczna CB-49 i CB-63

Bardzo podobne mikrofony węglowe, do stosowania zamiennie. CB-49 używany był w aparatach powojennych (serie CB-49, CB-59 i pochodne), zastąpiony w latach 60. ulepszonym modelem CB-63, którego produkcję przeniesiono do Tonsilu. CB-63 charakteryzuje się dość dobrymi parametrami. Większość posiadanych przez nas egzemplarzy daje bardzo dobrą, wyraźną słyszalność mimo upływu lat (w odróżnieniu od późniejszego CB-68).

Wkładka mikrofonowa dynamiczna CB-68

Producent: Unitra-Tonsil. Stosowana w większości telefonów od lat 70. do końca produkcji. Jest to wkładka węglowa o dość przeciętnych parametrach akustycznych i nienajlepszej trwałości – niestety aktualnie większość telefonów z tamtych lat charakteryzuje się złą słyszalnością. Już “Młody Technik” prezentował usprawnienie – zastosowanie mikrofonu elektretowego w miejsce CB-68, ironicznie dedykując artykuł zakładom RWT “w dwudziestolecie opublikowania prototypu”. Nieco później podobny projekt powstał w AVT. Żadnego dotąd nie wypróbowaliśmy, ale wydają się obiecujące:
“Elektretowa wkładka mikrotelefonu“, Młody Technik, 01.1993
“Mikrofon elektretowy do aparatów telefonicznych starszych typów“, Elektronika dla Wszystkich, 10.1997

Wkładka mikrofonowa dynamiczna CBE-76

Producent: Unitra-Tonsil. Stosowana w późnych wersjach Tulipana i Bratka. W mikrotelefonie znajdowała się płytka z elektroniką wzmacniającą (zatem mikrofon nie pasuje w miejsce węglowego CB-68 – nie posiada własnego wzmacniacza). Bardzo dobre parametry użytkowe.

Skuteczność: 3mV
Impedancja: 650 Ω
Pasmo przenoszenia: 300 – 3400 Hz
Masa: 28 g
Wymiary: 48x40x22,5 mm