« Powrót do listy modeli
Ostatnio edytowane: 17.07.2017
W 1949 roku rozpoczęto prace nad nowym modelem telefonu, który miał zastąpić CB-45 (DC2PL1) na licencji Ericssona. CB-49 od początku był bardzo udany i do dziś stanowi piękną ikonę rodzimego przemysłu telekomunikacyjnego. Obudowę oraz wszystkie części zewnętrzne wykonano z czarnego bakelitu (były też czerwone i zielone, jednak dziś niezwykle trudno takie znaleźć). Można zauważyć pewne podobieństwo bryły do aparatu serii 45 – choć nie ma on tak wyrafinowanej formy i ostrych krawędzi, jest też mniejszy od licencyjnego “Ericssona” (odchudzony do 1,9kg) – to nawiązanie jest czytelne.
Aparat opracowano i wdrożono do produkcji w Łodzi, w zakładzie T-4 (Zakłady Wytwórcze Aparatów Telefonicznych ZWAT – późniejsza Unitra Fonica) jako model T-4. Dopiero po kilku latach – bo w 1958 – zaadaptowano go w Radomiu jako CB-49. Zaobserwowaliśmy egzemplarze T-4 z lat 1953-59, wówczas produkcję w Łodzi wygaszono zmieniajc profil zakładu. Modele te niczym szczególnym się nie różniły, oprócz sygnatury i minimalnie innego okienka na kartonik z numerem z przodu: w T-4 stanowi jakby jedną całość z obudową, zaś w CB-49 jest to osobno wklejana ramka, która na ogół jest dzisiaj pęknięta. Słuchawka w T-4 nie posiadała zewnętrznej sygnatury, jednak logo widać po wyjęciu mikrofonu. Wszystkie części były identyczne.
Projekt ten wykorzystywano przez ponad 20 kolejnych lat do konstrukcji innych odmian aparatów, różniących się głównie częścią elektryczną i przeznaczeniem. Są to między innymi: CB-491, ATBZ-CB-49, CB-55-GD a także CB-59 i CB-591.
Na przestrzeni lat zmieniało się wyposażenie zgodnie z dostępnym asortymentem – np. rodzaj przewodów i tarcz numerowych. Zmiany te stawały się na tyle popularne, że z czasem niektóre z nich uznawano za typowe. Stąd można spotkać aparaty CB-49 z tarczami numerowymi stosowanymi w modelach CB-621 pierwszych serii, trafiają się też – zamiast kabli w oplocie bawełnianym – przewody spiralne w igelicie.
CB-59
Aparat niemalże identyczny jak CB-49. Różni je obudowa wykonana z polistyrenu a nie bakelitu oraz kształt słuchawki – zaprojektowanej od nowa. Ciężar zmniejszony do 1.6kg. Schemat ideowy jak i montażowy taki sam jak CB-49. Aparaty występowały w kolorach: kość słoniowa, oraz rzadziej: czerwony i zielony. Produkowane w latach 60. i w początku 70. – nie tylko przez Radom, ale również krakowski Telos.
CB-491 i CB-591
Modele prawie identyczne z CB-49 i CB-59, zmieniono jednak nieco układ elektryczny, co pozwoliło na lepsze dopasowanie do długich linii abonenckich – np. linii 3,5km (kabel TKM 0,5mm) i linii międzycentralowej 10,5km (TKM 0,5mm) zamkniętej opornością 600Ω. W późniejszych wersjach wprowadzono kosmetyczne zmiany w środku – niektóre części takie jak w CB-621: dzwonek nowszej generacji oraz tarczę numerową której widoczne części wykonane są z plastiku (biały cyferblat z czarnymi cyframi i tarcza z pleksi).
Do rozmów zwrotnych: ATBZ-CB-49 i ATBZ-CB-591
Produkowane przez ZWAT Radom, przeznaczone są do współpracy z centralkami abonenckimi, w których połączenie z linią miejską lub drugą linią uzyskuje się przez uziemienie dwu lub jednej żyły abonenckiej. Technicznie są to zatem telefony (odpowiednio) CB-49 i CB-591 z dołożonym przyciskiem zwierającym linię do uziemienia (które jest doprowadzone to aparatu trzecim przewodem). Poza tym działanie oraz komponenty składowe są identyczne. ATBZ-CB-49 produkowany był z bakelitu w kolorach czarnym, czerwonym, zielonym, a CB-591 z polistyrenu w kolorach kość słoniowa, czerwony, zielony.
Zespołowe aparaty telefoniczne: ZAT-CB-58, ZAT-CB-59E, ZAT-CB-62, ZAT-CB-64
Produkowane przez krakowskie zakłady Telos. Przeznaczone są do współpracy z tzw. zespołowymi liniami telefonicznymi – jedna linia fizyczna (para kablowa) mogła służyć dwóm niezależym abonentom, co umożliwiało podłączenie większej liczby telefonów przy istniejących ograniczeniach sieciowych. Po stronie centrali znajdowała się przystawka LZ-2. Do aparatów telefonicznych doprowadza się linię dwużyłową oraz uziemienie. Każdy abonent posiada odrębny numer i licznik (wyposażenia centralowe są osobne). Sygnały rozmowy oraz wywołania transmitowane są jak w normalnej linii, po dwóch przewodach, natomiast wybór aktywnego abonenta następuje przez uziemienie jednej z dwóch żył. W czasie gdy jeden abonent korzysta z linii, drugi jest niedostępny. Dołączenie do linii następuje przez podniesienie słuchawki oraz wciśnięcie przycisku. Poza tym korzystanie z telefonu jest analogiczne jak na zwykłej linii. Więcej o liniach współdzielonych: w patentach załączonych poniżej. Podobne rozwiązanie było stosowane w krajach zachodnich, określane jako “party line”.
Telefony ZAT-CB-58 oraz ZAT-CB-59 mają kształt aparatów CB-49/59 i posiadają następujące dodatkowe wyposażenie:
a) przycisk wywoławczy
b) rozbudowany przełącznik
c) przekaźnik koercyjny
d) układ prostowniczy z płytek selenowych
Dzwonek nie zmieścił się w obudowie aparatu i znajduje się w dodatkowym pudełku. Obudowa aparatu ZAT-CB-58 wykonana jest z bakelitu w kolorze czarnym, a ZAT-CB-59 z polistyrenu w różnych kolorach. Szczegóły działania aparatu opisane są w książce Aparaty Telefoniczne str. 283-288 – do pobrania w dziale Publikacje.
Telefon ZAT-CB-62 to wersja unowocześniona – zastosowano diody germanowe zamiast prostowników selenowych, co pozwoliło na zmieszczenie dzwonka wewnątrz aparatu. Produkowane w kolorach białym, biało-czerwonym oraz biało-zielonym. Posiadane przez nas egzemplarze są z roku 1970 i 1974. Kolejnym unowocześnieniem jest ZAT-CB-64, gdzie wrócono do techniki prostowników selenowych, ale miniaturowych i układ mostkowy zastąpiono półokresowym z dodatkową symetryzacją rezystorem. Poprawiło to jakość i niezawodność aparatów. Zewnętrznie aparaty są identyczne.
Pliki:
Schemat aparatu CB-491 (wersja pol.-ang.)
Schemat aparatu CB-49
Aparaty Telefoniczne – Katalog T1, 1955
Aparaty Telefoniczne – Katalog 11-T, 1964 (bardziej aktualne informacje)
Patent PRL 45361 – Dwunumerowe łącze telefoniczne oraz sposób blokowania jednego z abonentów
Patent PRL 48201 – Przystawka do telefonicznej linii zespołowej
Patent PRL 51638 – Sposób przyłączenia abonentów linii zespołowej do centrali automatycznej
