Ostatnio edytowane: 22.03.2019
Galopująca inflacja w końcu lat osiemdziesiątych ubiegłego wieku zmusiła Pocztę Polską Telegraf Telefon do emisji żetonów telefonicznych, które miały zastąpić szybko tracące na wartości monety. Głównym problemem była niedostępność “średnich” dwudziestozłotówek – tyle kosztowało połączenie od 15.08.1989 – a w tym samym roku zaprzestano emisji tych monet1). Poczta zamówiła 300 mln sztuk żetonów w trzech nominałach, które wprowadzane były od połowy 1990 r. – najpierw w Warszawie, następnie w całym kraju2). Od roku 1992 wszystkie „zielone budki” były obsługiwane przez żetony typu A, B lub C, dostępne w placówkach pocztowych oraz kioskach „RUCH”-u.3)
W momencie wprowadzania do obiegu ceny żetonów były następujące4): A – 150 zł, B – 750, C – 1500, by wkrótce podrożeć dwukrotnie od lutego i czterokrotnie od czerwca 19915) (600zł za jeden “impuls”). Wtedy również ostatecznie pożegnano jednorazową opłatę za rozmowę lokalną w miejscach, gdzie nadal funkcjonowała (np. w Warszawie) – odtąd jednostka licznikowa wystarczała na 3 minuty. Żeton “B” został wycofany w ponad rok po emisji, w 1992 r.6) – powodem było podobieństwo do monety 2zł z PRL, niemalże wówczas bezwartościowej, którą automaty często błędnie rozpoznawały jako wspomniany żeton.
Żetony definitywnie wycofano we wrześniu 2001 r.7) – ich wymiana na karty telefoniczne była możliwa (ale utrudniana przez TP SA) do końca roku.
Wspomniane problemy z inflacją przybliża archiwalny materiał TVP z końca lat 80.:
Z kolei w “Wiadomościach” z 5.01.1990 o problemach z dostępem do “właściwych” 20-złotówek oraz zapowiedź wprowadzenia żetonów. Wspomniana jest również mennica zagraniczna:
Żetony wykonane były z mosiądzu, miały następujące średnice i wartości:
A: Ø19mm, 1 jednostka licznikowa (“impuls”)
B: Ø21mm, 5 jednostek
C: Ø23mm, 10 jednostek
Na tym właściwie można by zakończyć, ale jak w każdej dziedzinie – są kolekcjonerzy-fanatycy, którzy widzą i wiedzą znacznie więcej. Można się od nich dowiedzieć kilku ciekawostek.
Data na żetonach
Wszystkie żetony były bite z datą 1990.
Znak mennicy
Wiele żetonów nie posiada znaku mennicy warszawskiej. Wprowadzenie zamiennego w stosunku do monety obiegowej powszechnego środka płatniczego za usługi telefoniczne, wymagało wielomilionowych nakładów, stąd część emisji była bita również w Kremnicy (do 31.12.1992 mennica czechosłowacka, obecnie słowacka). Żetony tam wybite – w odróżnieniu od warszawskich – nie posiadają znaku mennicy.
Żetony niklowane
Niektóre żetony pokryte były warstwą niklu. Podobno służyły monterom Poczty Polskiej do sprawdzania automatów, jednak są bardzo rzadkie bo teoretycznie nie trafiały do powszechnego obiegu8). Trudno powiedzieć jakie było uzasadnienie techniczne niklowania, być może chodziło jedynie o odróżnienie żetonów wydawanych dla obsługi od tych obiegowych.
Żetony testowe
Oprócz niklowanych, w roku 1991 monterzy posiadali takie żetony testowe8). Nie posiadamy informacji jakie dokładnie było ich przeznaczenie.
Do dnia dzisiejszego prawdopodobnie nie zachowały się żadne oficjalne dokumenty źródłowe na temat odmian żetonów oraz wielkości emisji.3)
Przypisy
1) Gazeta Wyborcza, 10.01.1990, Wrzuć monetę, wyrzuć winnych (kopia)
2) Gazeta Wyborcza, 07.02.1990, 300 milionów żetonów (kopia)
3) Na podstawie: Dariusz Ejzenhart, Warszawskie Zeszyty Numizmatyczne, 2/2009
4) Donosy, nr 263, 18.06.1990, “Polak potrafi”
5) Donosy, nr 503, 16.04.1991, “Telefony”
6) Gazeta Wyborcza, 30.02.1992, Znowu za 2 złote – żeton B wycofany (kopia)
7) Gazeta Wyb. Częstochowa, 19.09.2001, Pytanie o żetony i karty (kopia)
8) Na podstawie: http://collections.pl/want-zeton-telefoniczny-c-bez-znaku-mennicy-vt12264.htm
Inne inspiracje: Forum TPZN